Blog | Mar plus ask: radicaal in zachte architectuur

In 2015 werd mar plus ask opgericht: een Spaans-Deense samenwerking tussen architecten Mar Vicens en Ask Anker Aistrup. Met hun radicale keuze voor zachte architectuur gooide het duo op korte tijd internationaal hoge ogen. Hun huisstijl in een notendop: een kleine voetafdruk, de natuur dichtbij, de geschiedenis in de rugzak en natuurlijke materialen rondom. Zoals steen: “Mallorca is de plek bij uitstek voor wie houdt van steen. De lokale steenhouwers zijn zó trots op hun vakmanschap, het is bijna kunst.”

Jullie zijn een jonge architectenstudio, maar werden wel snel internationaal opgemerkt. Wat maakt jullie precies zo gegeerd?
Ask: “Ik denk dat we het momentum mee hebben. We brengen geen trendarchitectuur, maar onbewust geven we wel wat mensen op dit moment zoeken. De woningen die we ontwerpen of renoveren zijn één met de plek waar ze staan, gaan op in de natuur en zijn zoveel mogelijk opgebouwd uit natuurlijke materialen. Het zijn huizen die tijdloos zijn en waar mensen vandaag erg naar verlangen.”

Mar: “In onze realisaties wordt de puzzel van omgeving, materialen en beleving altijd heel nauwkeurig gelegd. Het resultaat is altijd veel meer dan de instaworthiness die op de socials circuleert. Wat foto’s niet weergeven, is de geur van massief hout, de voeling met het binnenklimaat, de manier waarop het licht op elk moment van de dag een ruimte kan veranderen, enzovoort. Hier in Spanje zijn er veel investeerders bedreven in het neerpoten van architecturale paradijsjes waar Ask en ik erg ongelukkig van worden. Het zijn witte boxen die gewoon in het landschap worden neergezet. Ze geven niets terug aan de natuur, blokkeren het zicht van de buurt en de enige die ervan geniet, is de eigenaar. Dat is een erg egoïstische manier van architectuur ontwerpen. En dat terwijl wij, als architect, zo’n grote verantwoordelijkheid hebben tegenover de mens, de natuur en de planeet.”

Mar is afkomstig uit Spanje, Ask is geboren in Denemarken en jullie woonden al in Berlijn. Vinden we jullie projecten ook zo wijdverspreid?
Ask: “Het is voor ons belangrijk om de plek waar we een project hebben, te begrijpen. Daar gaan we ver in. Het gaat over onderzoek naar architecturale referenties, het begrijpen van de keuze en het gebruik van materialen tot het leren kennen van culturele gewoontes, zoals het aantal toiletten in een woning of de beveiliging en de impact ervan op de integratie van technieken in de architectuur. Daarom hebben we onlangs een project in New York geweigerd, waar we niet de tijd en de ruimte zouden hebben gehad om ons volledig in te werken en het project nauwgezet op te volgen. Dat willen we niet vanop afstand doen. Nu schuiven we met onze projecten op richting Portugal, waar net zoals in België, een aantal architecten wereldwijd de toon zetten. We kijken uiteraard heel erg op naar architecten zoals Aires Mateus en Vincent Van Duysen. De uiterste eenvoud van hun architectuur verraadt de complexiteit van hun werk.”

Hoe staan jullie, strevend naar duurzaamheid en tijdloosheid, tegenover de toepassing van nieuwe technologieën in architectuur?
Ask: “Nieuwe technologieën kunnen vooruitgang brengen en die vooruitgang is menselijk. Maar we geloven niet dat nieuwe technologieën vooruitgang zijn als ze niet duurzaam zijn. Eerder dan ons blind te staren op bijvoorbeeld het behalen van bepaalde isolatiewaarden, streven wij naar huizen die generaties lang blijven staan. Dat is voor ons duurzaamheid. Ik wil niet hoogdravend klinken, maar ik vind dat elke kilo materiaal die we gebruiken, goed besteed moet zijn. Wij, uit Denemarken en jullie in België, hebben een prachtig erfgoed van eeuwenoude gebouwen. Laten we vooral niet vergeten wat we al die jaren geleerd hebben. Het is door de zucht naar vernieuwing van de mens en doordat we elk decennium alles willen heruitvinden, dat we de planeet kapotmaken. We moeten vooruit, dat is zeker, maar dan moet het verleden wel mee.”

Mar: “Wie zijn wij als mens? Wat is ons doel? Zijn wij hier om superefficiënt te zijn? Om kleding te dragen die nooit verslijt? Ik kies dan misschien niet voor veganistisch leder, maar wel voor leder dat honderd jaar meegaat, dat de geur van leder draagt en mooi veroudert met de tijd. Na de huid, is kleding de tweede laag die de mens omarmt, beschermt. Daarna komt het dak boven je hoofd en tot slot ook de planeet. Wil je dan wel dat je huis voelt als een plastic zak? Een huis dat bestaat uit non-organische materialen die niet leven en je zintuigen niet prikkelen? Willen we leven in dezelfde dozen, de mijne rood en die van jou blauw? Sommigen vinden dit een snobistische manier van denken, maar zo zien wij het niet. Het gaat over schoonheid en texturen en als technologie dit kan verwezenlijken, dan ben ik ervoor gewonnen. Dat is ook de reden waarom wij het gebruik van beton tot een minimum beperken. Er bestaat zoveel mooi gekleurd beton uit Mexico, maar ik kan het niet verdedigen. Anders hadden we er al lang mee gewerkt.”

Onderzoek vormt een belangrijke pijler van jullie studio, zodat heden en verleden kunnen samenkomen in één nieuwe context. Kunnen jullie vanuit dat standpunt vertellen hoe ‘The Olive Houses’ tot stand is gekomen?
Mar: “’The Olive Houses’ is een love story. Ik heb het stuk grond gekregen van mijn vader toen ik klein was. Ik wilde er altijd al iets mee doen, maar het is pas nadat ik er met Ask naartoe ging dat de plannen vorm begonnen krijgen. Het heeft veel schetsen en veel bezoekjes aan Mallorca geduurd voor ‘The Olive Houses’ er zijn gekomen. De plek is zo overweldigend mooi. Het is een exemplarische plek die illustreert hoe mens en natuur harmonieus verweven kunnen zijn. De olijfbomen staan er al duizenden jaren, de terrassen werden duizenden jaar door de mens steen voor steen gelegd: kortom, geen enkel ontwerp was ooit goed genoeg.”

Ask: “Architectuur gaat vaak over ‘neen’ zeggen. Uit economische overwegingen en uit verantwoordelijkheid tegenover werknemers hebben veel bureaus de luxe niet om ‘neen’ te zeggen. Daarom blijven wij bewust klein. Voor ‘The Olive Houses’ hebben we vier jaar ‘neen’ gezegd, tot we eindelijk een manier vonden om architectuur er een plaats te geven. Enerzijds is er ‘the Purple House’ en anderzijds hebben we ‘the Pink House’ ín de terrassen gebouwd. Het zit dus deels ondergronds. Het verstoppen van de architectuur was voor ons geen excuus, maar het enige dat hier juist voelde. We hebben geen enkele boom gekapt en geen enkele steen verlegd. ‘The Pink House’ hebben we er zelfs rond gebouwd. De steen in het huis is nu een soort altaar.”

Is ‘The Olive Houses’ het soort projecten dat jullie in de toekomst meer willen doen?
Ask: “Met ‘The Pink House’ worden we vaak vermeld in trendartikels, maar die insteek staat natuurlijk haaks op waar mar plus ask voor staat. De roze kleur en de paarse van ‘The Purple House’ illustreren wel dat we ons tot in het kleinste detail laten leiden door de locatie, want in dit geval zijn roze en paars de complementaire kleuren van de licht- en donkergroene boven- en onderkant van een olijfblad. Ik heb het al geprobeerd om te ontwerpen zonder locatie, maar het lukt me eenvoudigweg niet. Het klopt wel dat we in de toekomst eengezinswoningen willen blijven doen en projecten in de bergen zullen ons altijd blijven triggeren. We doen nieuwe woningen en renovaties. Bij renovaties sta je als architect niet alleen in relatie tot de natuur, maar speelt er in mijn hoofd ook een conversatie met de oorspronkelijke architect van de woning. Dat is een extra gelaagdheid die het project des te uitdagender en interessanter maakt.”

De hoofdrol in het project ‘The Olive Houses’ gaat naar steen. Hoe staan jullie tegenover dit materiaal?
Mar: “Steen is een van onze favoriete materialen. Het is boeiend, mooi en het leeft! We bezoeken vaak steengroeves en zien hoe steen van regio tot regio een eigen leven leidt. Steen in Valencia is niet hetzelfde als in Mallorca. Het wordt ook anders toegepast. Het is dan ook heel leerrijk om met steenhouwers te praten en hen aan het werk te zien. Ze zijn zo trots op hun werk, het is bijna kunst. Als we een project in Mallorca hebben, werken we graag met marés. Dat is een lokale, poreuze steen waarmee je een massieve, gelaagde structuur van een woning kunt uitzetten. We hebben net ‘Casa Sa Pau’ opgeleverd, een vijftiende-eeuws renovatieproject in Mallorca. Enkel de stenen buitenschil is blijven staan en speelde dan ook de hoofdrol in het hele project.”

Ask: “Denemarken heeft geen steen, maar toch zie je dat er tegenwoordig vaak mee wordt gewerkt. Het wordt dan ingevoerd uit Turkije, Egypte en China en dan frons ik toch even de wenkbrauwen. De tijd van zo’n werkethiek is al lang voorbij. Voor een project in zeg maar Australië zouden wij ook geen twee ton Deense baksteen invoeren omdat dat het materiaal is dat wij kennen. Zo werken wij niet. We proberen zoveel mogelijk lokale materialen te gebruiken. In België is het gebruik van steen of baksteen gezien jullie historische traditie wel een logische keuze en hoe Van Duysen ermee werkt, vind ik kloppen. Steen is voor hem geen trendelement, maar het brengt wel karakter en referentie. Prachtig in combinatie met een dak uit stro bijvoorbeeld.”

Vraagt jullie aanpak – met veel vooronderzoek – meer tijd (en geduld)?
Ask: “Het klopt dat we erop aandringen om het hele ontwerp tot in het kleinste detail te plannen en uit te tekenen, want bouwen is vandaag zoveel meer dan het plaatsen van een vloer en een plafond. We willen vermijden dat na ons werk een brandalarm of een schakelaar op de meest zichtbare plaats wordt gezet of dat een herwerking zich na een bepaalde tijd opdringt. Hoe jammer zijn de 5, 10 of 20 vierkante meter zinloze gangen en gemiste kansen om geweldige dingen te doen. Duurzame architectuur komt tot haar recht als alle potentieel wordt gebruikt. En dat vraagt een streng bouwproces en misschien een maand of twee meer tijd, maar dat heb je toch ervoor over als het betekent dat je huis voor de rest van je leven een glimlach op je gezicht tovert?”

Uit: ABSoluut 22
Fotografie: Ask Anker Aistrup / David Zarzoso